Andere tijden: inspiratie voor de moderne emigrant

Al jaren ben ik actief bezig met familiegeschiedenis. Zowel voor mijn eigen familie als voor Christines familie ben ik min of meer vanzelf de archivaris van de familie geworden. Zodoende heb ik een aardige verzameling met foto's en documenten uit lang vervlogen tijden. Unieke, onvervangbare stukken waar ik heel zuinig op ben. Met mijn emigratie in het vooruitzicht heb ik mij voorgenomen om mijn hele familiearchief te scannen, om zo dit materiaal veilig te stellen en ook makkelijker te kunnen delen met familieleden. Een CD'tje met foto's is immers zo gebrand. Vandaag was ik weer vlijtig aan het scannen telkens wanneer de kinderen een dutje deden. Best leuk om al die dingen weer eens te zien. Achter elke foto zit wel een verhaal, soms zelfs een zeer toepasselijk verhaal voor mij als emigrant in spe.



Neem nou deze foto, gemaakt van een oud portret in olieverf. Het zijn Frank Balazs en Tresa Kovesdi op hun trouwdag 14 oktober 1912 in Toledo, Ohio. Frank en Tresa waren de opa en oma van vaderszijde van Joyce, mijn schoonmoeder. Frank was geboren als Ferencz Balász in het gehucht Beretke in Hongarije (tegenwoordig Bretka, behorend tot Slowakije) in 1883. Het was een straatarm gebied vol keuterboeren met weinig perspectief. Net als vele tienduizenden andere Hongaren besloot Frank als 24-jarige zijn geluk te beproeven in de Nieuwe Wereld: Amerika. Vanaf het dichtstbijzijnde station reisde hij samen met 10 dorpsgenoten per trein naar Hamburg. Daar ging hij op 8 maart 1907 aan boord van de S.S. Pennsylvania, een kolossaal stoomschip, met New York als bestemming. Hij verbleef zoals de meeste van de circa 2.500 passagiers in 'steerage', de bedompte ruimte onder het dek met slechts primitieve voorzieningen en al helemaal geen eigen hut. Na een reis van 15 dagen arriveerde hij op Ellis Island, het eiland voor de kust van Manhattan waar alle immigranten in die jaren New York binnen kwamen. Pas na uitgebreide controle van hun papieren en hun gezondheid werden de nieuwkomers op het vaste land toegelaten.



Ferencz had bij aankomst 5 dollar op zak en nam de trein naar Toledo in Ohio. Rond 1900 was daar de staalindustrie in opkomst geraakt, een trekpleister voor vele immigranten, vooral ook uit Hongarije. Er begon zich daar een hele Hongaarse buurt af te tekenen. Ferencz, in Amerika al spoedig Frank genoemd, trok eerst in bij zijn vriend Andrew Kovesdi, die al in 1900 vanuit Beretke naar Amerika was vertrokken. Niet lang daarna huurde Frank een kamer bij Stephen Kovesdi, de broer van Andrew. Van het een kwam het ander en in 1912 trouwde Frank met Tresa (oorspronkelijk Terézia Kövesdi), de pas 15 jaar (!) oude dochter van zijn huisbaas. Tresa was als klein meisje met haar moeder naar Amerika gekomen; haar vader was al enkele jaren eerder afgereisd om voor de overtocht van de rest van zijn gezin te sparen.

Het moeten zware tijden zijn geweest voor deze immigranten onderaan de sociale ladder, sappelen voor hun bestaan. Vele jaren werkte Frank in de staalfabrieken van Maumee Malleable Castings in Toledo, smerig en zwaar werk. In de jaren '20 begon hij een uienkwekerij van 16 hectare in Angola, Indiana. Kennelijk zonder veel succes, want hij keerde terug naar zijn oude werkgever in Toledo en sloot daarna zijn loopbaan af als vrachtwagenchauffeur. Wie vandaag de dag in Toledo rondloopt, vindt daar nog steeds de Hongaarse buurt, waar Frank en Tresa woonden. De buurt is zeker niet meer zo Hongaars als toen, maar de namen op diverse winkelpuien en de tweetalige borden bij de katholieke en de lutherse kerk verraden het verleden. En niet te vergeten Tony Packo's Cafe dat dankzij de TV-serie M*A*S*H beroemd werd voor zijn Hongaarse hot dogs. Het is een buurt met nostalgie, waaraan het harde bestaan van al die Hongaarse gelukzoekers nauwelijks meer is af te lezen. En ondanks dat, waren ze beter af dan in hun geboorteland. Hoe bescheiden ook, hebben velen hun American Dream waargemaakt.

Een heel verhaal dus bij elkaar achter die foto van Frank en Tresa, de opa en oma van Joyce. En wat een verschil met onze verhuizing over enkele maanden. Dat waren beslist andere tijden. Geen vliegtuig waarmee je binnen aan halve dag op de plaats van bestemming bent, maar twee weken afzien op een boot. Geen zeecontainer met een complete inboedel, maar slechts de kleren die je aan hebt en misschien een flinke koffer. Geen goedgevulde bankrekening, maar een schamele 5 dollar. Geen telefoon, e-mail en weblog om nauw contact te houden met het thuisfront. Geen geld en verlofdagen om nog eens even op bezoek te gaan bij je familie. Wat heb ik het straks eigenlijk makkelijk ...